Gledelig jul med kveite på menyen

Kveite til jul er tradisjonsmat langs heile kysten, men den er nok mest vanleg nord i landet. Vil du lage eit festmåltid i jula med denne delikate råvara må ein ha tipptopp tilbehør. Omnsbakt kveite med eplesmørsaus og byggrisotto er verdig tilbehør til ein slik flott fisk.

Når ei steiker kveite er det viktig å bruke lav temperatur ved varmebehandling, og gjerne steiketermometer for å kontrollere kjernetemperaturen. Kjernetemperaturen må ikkje vere høgare enn 50 grader, då blir kveita tørr.

Saftig kveite passer svært godt saman med litt syrlige sausar fordi den er så feit og fin. Det populært å bruke smørsausar til kveite og i dagens oppskrift er det både eplejus og små epleterningar. Raudfargen på epla gjer retten ekstra «julete» og som alternativ til poteter har denne retten saftig byggrisotto. Eit festmåltid i jula med gode norske råvarer, god jul!

KVEITE:  Omnsbakt kveite med eplesmørsaus og byggrisotto. Foto: Norges Sjømatråd, Marianne Aaronsen.

 

INGREDIENSAR:

800 g kveitefilet, med skinn

2 ss olivenolje

2 fedd kvitlauk

2 stilk frisk timian

salt og pepar

Eplesmørsaus

1 stk sjalottlauk

1 fedd kvitlauk

2 dl eplejuice

3 dl kremfløyte

30 g smør

1 ts sitronsaft

½ raudt eple

salt og pepar

Byggrisotto

4 pors byggris

2 dl kyllingbuljong

1 ss smør

2 ss parmesan

2 ss frisk persille

Gulrotpuré

3 stk gulrot

2 ss kremfløyte

1 ss smør

salt og pepar

Framgangsmåte

Sett steikeomnen på 150 °C. Skrap skinnet på kveita, skyl og tørk med tørkepapir. Skjer kveita i serveringsstykke og legg stykka i ei smurt eldfast form med skinnet ned. Pensle med olje og dryss på grovhakket kvitlauk, timian, salt og pepar. Bak kveita midt i steikeomnen til den er knapt gjennomkokt, ca. 20 minutt. Om du bruker termometer skal kjernetemperaturen være 50 °C.

Byggrisotto

Kok byggris i kyllingbuljong i ca. 15 minutt. Rør inn smør og parmesan, smak til med salt og pepar, og rør inn hakka persille like før servering.

Eplesmørsaus

Kok finhakket sjalottlauk og kvitlauk i eplejuice til lauken er godt mør. Slå på fløyte og kok sausen til den tjuknar. Ta kasserollen av omnen og visp inn kaldt smør i små porsjonar. Smak sausen til med sitronsaft, salt og pepar. Hald sausen forsiktig varm. Rør inn epleterningar like før servering.

Gulrotpuré

Skjer gulrot i tynne skiver og kok dei møre i usalta vatn. Slå av kokevatnet og mos gulrøtene.

Rør inn smør og kremfløyte, og smak til med salt og pepar. Server kveita med byggrisotto, eplesmørsaus og gulrotpuré.

Janssons fristelse er ein svensk juleklassikar

Janssons fristelse er ein av dei beste rettane våre svenske naboar har bidratt med til julebordet. For mange er Janssons fristelse noko av den svenskaste som finnast, men kven er så Jansson?

Per Adolf «Pelle» Janzon (1844- 1889) var ein svensk fiskarson som fikk realisert draumen sin om å studere, men han vart ein kjend operasongar. Studiane var filosofi og historie, men hans største talent var songen. Han blei tilsett i rekordfart på Det kongelige Teater i Stockholm og underheldt der med si basbaryton stemme med stort talent for komiske roller.

Mytane fortel at Pelle Janzon var glad i god mat og drikke, og ein av rettane som han ofte serverte etter førestilling var ansjosgrateng med rikelig med øl og dram til. Mytane fortel vidare at han også underheldt sine tørste og svoltne kunstnarvener med vittige parodiar av urimelige sjefar ved Sverige største og mest berømte scene.

Det er mange måtar å lage Janssons fristelse på og retten er enkelt samansett av ansjos, poteter og lauk. Retten er lun og god vintermat. Har du restar av juleansjos, røykelaks, kryddersild eller spekesild er desse også ypperlege utgangspunkt til retten. Ein ny variant av retten er helgas oppskrift har gravlaks som hovudingrediens. Gravlaks smakar nydelig med eit hint av både salt og søtt, toppa med sennepsfrø og dill - gode julesmakar!

SVENSK: Janssons fristelse er ein svensk juleklassikar. Foto: Norges Sjømatråd, Marianne Aaronsen.

INGREDIENSAR:

12 skiver gravlaks eller ansjos

1 stk lauk

1 kg potet

2 dl kremfløyte

1 dl mjølk

2 ss griljermjøl

smør

FRAMGANGSMÅTE

Sett steikeomnen på 200 °C. Skjer lauk i tynne skiver og fres i smør til den får ein mjuk konsistens. Skrell og skjer potet i tynne strimlar. Ha skiva gravlaks eller ansjosfiletar, lauk og potet lagvis i ei smurt, eldfast form, og fordel små klattar med smør over. Bland kremfløyte og mjølk, og slå over forma. Dryss griljermjøl på toppen og steik midt i steikeomnen i ca. 45 minutt.

Server Janssons fristelse med gravlaks eller ansjos etter den har fått stått og kvilt litt.

Rosa sildesaltat er godt vinterpålegg

Frå eit historisk perspektiv har silda berga befolkninga gjennom generasjonar og særskilt gjennom magre år og krig. Silda er faktisk noko av det beste havet har å tilby av råvarer.

Sild er rik på næringsstoff og eit av dei viktigaste er umetta omega -3 feittsyrer. Feittsyrene hjelper oss med å oppretthald godt syn, bidreg til at hjernecellene jobbar lynraskt og til å oppretthalde hjartet sin normalfunksjon. Eg nemner at omega -3 finnast også i tran.

Sild er ein av våre viktigaste matfiskar og den har mange bruksområder. Hugs at ein ikkje treng å berre fokusere på umetta feittsyreinnhaldet til middag, sild kan ein med fordel spreie utover dagens måltid som pålegg.

Rosa sildesalat smakar godt, er saftig og har litt kraftig smak. Ta med eit glas sildesalat til sunn jobblunsj oppå grovskiver, eller etter ein kald kveldstur smakar det ekstra godt med sildesalat oppå rugbrød og ein varm kopp kakao til kveldsmat. Av sild blir du også snild!

SILD: Rosa sildesalat er godt vinterpålegg. Foto: Norges Sjømatråd, Marianne Aaronsen.

INGREDIENSAR:

10 stk kryddersildfilet

2 stk potet

1 stk eple

6 skiver sylta rødbete

10 skiver sylteagurk

1 stk lauk

200 g lettmajones

2 dl lettrømme

eplecidereddik

sukker

TILBEHØR

Grov brød, rugbrød

FRAMGANGSMÅTE

Smak på sildefiletane og legg dei i vatn eller mjølk eit par timar dersom dei er for salte. Skrell og kok potet. Tørk sildefiletane og skjer dei i terningar. Skjer potet, eple og rødbete i terningar, og finhakk sylteagurk og lauk. Rør saman lettmajones og lettrømme, smak til med eddik og litt sukker etter ønske. Vend inn dei øvrige ingrediensane forsiktig.

Sildesalaten er klar til servering, og er haldbar i kjøleskapet i ca. 1 veke.

Vitaminpåfyll med Sashimi ala Mathias!

I dag vil eg skrive om vitamin D. Sola er vår viktigaste kjelde til vitamin D og av matvarer av betydning som gir vitamin D vil eg nevne feit fisk (t.d. sild, makrell, ål, laks) og fiskelever. I Norge har vi nokre plantemargarinar og meieriprodukt som er berika med vitamin D, men desse produkta utgjer ikkje heile dagsbehovet.

Dei nasjonale kosthaldsråda har kun ei anbefaling når det gjeld kosttilskot og det er å bruke tran som inneheld vitamin D kvar dag. Tran i flytande form er for enkelte heilt greitt, medan andre kjenner ubehag med smaken. Trankapslar derimot kan ei svelge heile til eit glas vatn og all ubehag er borte. Dersom du ikkje et feit fisk og fiskelever mange gongar per veke eller er jamt i «syden» vinterstid, er det ingenting å lure på - begynn med tran i dag!

Vitamin D gir deg saman med kalsium (mjølk, yoghurt, kvitost, grønsaker) sterkt skjelett og tenner. Andre gevinstar er betre immunforsvar og normal muskelfunksjon. Tenk over kor lett ein kan få slike flotte gevinstar! Denne helgas fiskerett var vinnar av Kokkesprell 2017 og er ei frisk og god oppskrift utvikla av elevar ved Sverresborg skule. Sashimi kan ein bruke som eigen rett eller til forrett. Retten har ei god D-vitamindose, så her kombinerer ein altså matglede med vitamiar. Ha ei sunn vinter med tran!

SASHIMI: Vitaminpåfyll med Sashimi ala Mathias. Foto: Norges Sjømatråd, Marianne Aaronsen.

 

INGREDIENSAR til 4 porsjonar:

400 g laksefilet

1 ts pepar

1 ts cayennepepar

1 ts chilipulver

1 ss olje

Ponzusaus

½ dl soyasaus

½ dl limesaft

2 ss riseddik

1 raud chili

3 fedd kvitlauk

2 ss frisk koriander

1 ½ ss sukker

Eple- og feldsalat

½ pose feld- og babyleaf salatmix

¼ potte frisk koriander

1 grønt eple

2 ss kaldpressa olivenolje

FRAMGANGSMÅTE

Bland krydder og dryss dette på yttersiden av laksefileten. Ha olje i ei steikepanne og varm godt opp. Steik laksefileten raskt i ca. eitt minutt på ei side. Ta fisken ut av panna.

Ponzusaus

Bland soyasaus, safta av ein halv lime og riseddik i ei skål. Finhakk chili, kvitlauk og koriander. Bland alt saman i skåla og smak til med sukker. Rør godt rundt, og sett sausen til side.

Eple- og feldsalat

Grovhakk salat og koriander. Skjær eple i båter. Bland i skål og slå olivenolje over.

Server straks.

Hauststemning med wok og kveite på menyen

Haustmørket er definitivt på veg, denne helga er det slutt på sommartid og vi skal skru klokka ein time tilbake. Det fine med hausten sine mørke kveldar er at dei innbyr til å lage god mat og hygge inne. Ekstra kjekt vert det om ein inviterer noko til å dele måltidet med.

Kveite reknast som ein av havets mest eksklusive fiskar og egnar seg godt til festmat. Wok og kveite er en god kombinasjon sidan den er ein fast i fiskekjøtet. Det faste nydelige kvite fiskekjøtet kan både steikes, omnsbakast eller grillast.

Wok er rask og kjekk mat å lage. Du må ikkje ha ei wokpanne for å wokke, det er tilstrekkelig med steikepanne med litt høge kantar. Teknikken med wok er sterk varme og kort steiketid, dessuten er det vakkert å sette heile wok- eller steikepanna på bordet. Velbekomme!

WOK: Hauststemning med wok og kveite på menyen. Foto: Norges Sjømatråd, Marianne Aaronsen.

INGREDIENSAR til 4 porsjonar:

600 g kveitefilet, utan skinn og bein

½  dl salt

Marinade

1 stk raud chili

2 ss frisk koriander

1 dl soyasaus

2 ss sesamfrø

1 dl olivenolje

1 stk lauk

4 stilk selleri

100 g rettich

1 stk gulrot

150 g spinat

100 g bønnespirar

2 dl fiskekraft

Lys maisennajamnar

Soyasaus

salt og pepar

TILBEHØR

jasminris

soyasaus

sweet chilisaus

FRAMGANGSMÅTE

Skjer kveita i terningar. Bland salt og vatn, og la kveitebitane ligge i saltlaken i ca. 10 minutt.

Ta ut kveiteterningane, skyl dei og tørk godt med tørkepapir. Finhakk chili og koriander, og bland saman med soyasaus og sesamfrø. La kveiteterningane ligge i marinaden i 2-3 timer, og slå av marinaden.

Strimle lauk, stangselleri, rettich og gulrot. Steik kveita i olje i varm wokpanne i ca. 2 minutt, ta den ut og hald den varm. Fres lauk, selleri og rettich i ca. 30 sekund i wokpanna. Tilsett gulrot, spinat og bønnespirar, og steik raskt i 1-2 minutt. Ha i fiskekraft, kok opp og jamn eventuelt med litt maisennajamnar. Smak til sausen med soyasaus, persille og litt salt.

Legg fisken tilbake i steikepanna. Server med jasminris, soyasaus og sweet chilisaus.

Lag wrap med tex mex-fisk ute på bål

Haustferien er på hell og for dei som har hatt skulefri har det blitt ein smak av sol innimellom regnbygene denne veka. Å ha ferie og fri betyr for mange å ta med seg maten ut for å nyte friluftslivet og å lage mat på bål. Bålgrilling er ein del av norsk identitet og kultur, og friluftsmåltidet har høg matkulturell status.

Lukta av bål er ofte forbunde med lukta av pølser og lomper, men i denne helgas matspalte kjem eit sunnare alternativ til bålkos som smakar godt for store og små. Vi nordmenn elskar tacos og tex mex, og tacokrydder er ypperlig til panering av fisk. Fisk med texmex panering steikt ute på bålpanne saman med salat og grove tortillaswraps er både kjekt å lage og eit sunt og fullverdig måltid.

Ein kort eller lang tur ut saman med familie og venar gir ei gode naturopplevingar, friskt luft og gjer deg svolten. Berre flammane av bålet gir velvære i kropp og sjel og når måltidet i tillegg smakar godt er det lett å smile og du vil kjenne deg sunn og sterk!

BÅLKOS: Lag wrap med tex mex-fisk ute på bål. Foto: Norges Sjømatråd, Marianne Aaronsen.

INGREDIENSAR til 4 porsjonar:

500 g sei- eller laksefilet, utan skinn og bein

½ dl kveitemjøl

1 ss tacokrydder

olje

plastpose

TILBEHØR

4 stk grove tortillawrap

½ stk isbergsalat

½ stk agurk

1 stk gulrot

50 g mais

2 ss tacosaus

4 ss kesam

Grillfolie

FRAMGANGSMÅTE

Skjer fisken i terningar på 3 cm. Bland kveitemjøl og tacokrydder i ein tynn plastpose. Ha fisken i posen saman med mjølblandinga og bland forsiktig. Varm litt olje på ei steiketakke eller bålpanne, og steik fisketerningane. Snu fisken forsiktig når den har fått god steikeskorpe. Fisken skal sprøsteikast.

Tilbehør

Pakk tortillawraps inn i grillfolie og varm dei. Vask og reinsk isbergsalat og agurk, og skjer dei i tynne strimlar. Vask, reinsk og riv gulrota på eit rivjern. Fyll tortillawraps med salat, agurk, gulrot og mais. Legg fiskebitane over og topp med tacosaus og kesam. Pakk saman og server.

Omnsbakt torsk med pesto og bacondadlar er ein himmelriks munnfull!

«Ein himmelriks munnfull» er namnet på ein dessert av eggedosisfromasj, sherry, mandlar, sjokolade og coctailbær med store smakskontrast i søt, surt og bittert. Når eg skal prøve å beskrive smaken av bakt torsk med pesto og bacondadlar vart det også ein himmelriks munnfull. Smakskontrastane er store; mild fisk med frisk pesto og ekstra spesielt med den søte daddelen med det salte og sprø baconet rundt, dette er rett og slett ein smaksrikt.

Daddel er ein søt, aromatisk og litt klebrig frukt, den er ofte skildra som ørkenens delikatesse og i Norge er den mest kjent som tradisjonsrik julesnaks. I dag vert det dyrka mest dadlar i Nord Afrika og Midtøsten, frukta veks på palmar og under palmeblada veks daddelklasane som kan innehalde meir enn 2000 dadlar.

Bacondaddel er ein populær appetittvekkjar som ofte brukast til tapas og dei passar også perfekt som tilbehør til fisk. Ein kan bruke dadlar både med og utan stein, det er smak og behag. Eit tips er å bruke tretannpirkarar utan smak og å leggje dei i vatn før bruk, då tek den ikkje fyr under matlaginga. Då er det berre å svinge grytene på kjøkkenet, god helg!

BACONDADLAR: Omnsbakt torsk med pesto og bacondadlar er ein himmelriks munnfull. Foto: Norges Sjømatråd, Marianne Aaronsen.

INGREDIENSAR til 4 porsjonar:

800 g torskefilet, utan skinn og bein

2 ss salt

PESTO

1 dl frisk bladpersille

1 dl pinjekjerner

2 ss parmesanost

1 fedd kvitlauk

1 dl rapsolje

salt og pepar

BACONDADLAR

4 skiver bacon

8 stk daddel

1 ss smør

tannpirkarar

TOMATSALAT

4 stk tomat

½  stk raudlauk

olivenolje

salt

kverna pepar

TILBEHØR

asparges

potet

FRAMGANGSMÅTE

Set steikeomnen på 180 °C. Skjer torsken i jamnstore stykke og dryss dei med salt, og la dei ligge i ca. 20 minutt. Skyl saltet av og tørk stykka med tørkepapir. Legg dei i ei eldfast form.

PESTO

Bland saman alt unntatt oljen og kjør det til ein jamn mos i foodprosessor eller med ein stavmiksar. Spe med olje til ein glatt puré. Smak til med salt og pepar. Smør pestoen over torsken og bak i steikeomnen i ca. 12 minutt eller til den er ferdig.

BACONDADLER

Skjer baconskivene i to. Rull bacon rundt dadlane, fest med tannpirkarar og steik rullane i smør til baconet er sprøtt.

TOMATSALAT

Skjer tomat i skiver og finhakk raudlauk. Ha over litt olje, salt og pepar.

Server den omnsbakte torsken på varme tallerkar med bacondadlar, tomatsalat, dampa asparges og kokte poteter.

Smaken av haust med steikt uer og kantarellfrikassé

Haust er sopptid og å plukke sopp er som å gå på skattejakt i skogen, lykkefølelsen er stor når ein finn kantarell eller skogens gull! Den einaste soppen eg er heilt trygg på er nemlig kantarell, så denne vågar eg å plukke aleine utan å ha med soppekspert.  

Kantarell er Norges beste og mest gjenkjennelige matsopp. Ein ekte kantarell har eggegul både hatt og stilk, hatten er traktforma og glatt på oversida og med bølgete gaffelgreina ribbar på undersida. Det viktigaste av alt, ingen giftige soppar liknar på kantarell.

Sopp skal ikkje vaskast, men børstast rein for jord, og all sopp skal varmebehandlast før bruk. Steik soppen i varm panne med litt smør eller nøytral olje til du får ein fin brunfarge på deler av soppen. Kantarell smakar lett krydra, med peparliknande ettersmak, aromaen i frikasséen er knallgod til all slags steik steikt fisk. Dette er smaken av haust!

HAUST: Smaken av haust med steikt uer og kantarellfrikassé. Foto: Norges Sjømatråd, Marianne Aaronsen.

 INGREDIENSAR til 4 porsjonar:

800 g uerfilet, med skinn

(eller anna fisk, torsk, sei, laks)

1 ss olivenolje

1 ss smør

salt og pepar

FRIKASSÉ

250 g kantarellar

1 stk sjalottlauk

0.5 fedd kvitlauk

1 ss olivenolje

1 ss smør

2 dl matfløyte

½ sitron

2 ss frisk persille

salt og pepar

TILBEHØR

Potet

FRAMGANGSMÅTE

Skrap skjela av ueren med ein skarp kniv.  Skyl og tørk filetane godt med tørkepapir. Dryss fisken med salt og pepar, og brun den i olivenolje på begge sider. Skru ned varmen, tilsett smør og steik fisken ferdig, 1-2 minutt på kvar side.

FRIKASSÉ

Reinsk og skjer kantarellar i bitar, og finhakk sjalottlauk og kvitlauk. Steik kantarellar gylne i olje, tilsett smør, sjalottlauk og kvitlauk, og la massen surre i nokre minutt. Slå på matfløyte og la den koke inn til det halve. Smak til med safta av sitron, salt og pepar. Rør inn hakka persille rett før servering. Server ueren med kantarellfrikasséen og kokte poteter.

Kjære mamma, takk for seibiff med lauk!

Seibiff med lauk må vere ein av verdast beste middagar, den har følgt meg heile livet og retten går aldri av moten i mi matverd. Pappa hadde båt og var ivrig hobbyfiskar med både dorg og garn på Ørstafjorden. Fisk var viktig matauk til ei stor familie på 60 og 70 talet.  

Mamma styrte kjøkkenet heime og av fangsten laga ho fiskekaker, fiskebollar, fiskegrateng, kokt-, lettsalta-, og steikt fisk. Eg kan ikkje hugse at vi sa at vi ikkje likte fisk og spesielt når seibiff med lauk sto på middagsbordet, då vart det fort tomt i panna.

Dagens oppskrift på denne herlige retten er litt modernisert. For det første legg ein rett og slett legg fiskestykka ei lita stund i saltlake før panering og steiking, dette gjer fiskestykka litt fastare. Det andre er at retten består av heile fem ulike lauktypar, ei skikkelig smaksbombe av lauksmakar. I dag fyller mamma 88 år, takk for alle den gode maten og gratulerer med dagen!

SEIBIFF: Ein av verdens beste middagar, seibiff med lauk og remulade. Foto: Norges Sjømatråd, Marianne Aaronsen.

 INGREDIENSAR til 4 porsjonar:

800 g seifilet, utan skinn og bein

100 g salt

1 dl kveitemjøl

Smør

LAUKBLANDING

4 stk sylta sølvlauk

4 stk sjalottlauk

1 stk lauk

1 stk purrelauk

1 bunt graslauk

4 ss smør

1 ts sukker

½ sitron

salt og pepar

REMULADE

2 dl majones

1 dl rømme

2 stk ansjosfilet

2 ts kapers

1 ss sylteagurk

½ sjalottløk

1 ss frisk persille

salt og pepar

sitronsaft

TILBEHØR

Potet

FRAMGANGSMÅTE

Skjer seien i serveringsstykke. Rør saman kaldt vatn og salt, og la fiskestykkene ligge i saltlaken i ca. 10 minutt. Ta fiskestykka opp og tørk dei godt med tørkepapir. Vend stykka i kveitemjøl, rist av overflødig mjøl og brun dei i smør i ca. 2 minutt på kvar side.

LAUKBLANDING

Skjer lauk, raudlauk, sjalottlauk, purre og graslauk i tynne skiver. La sølvlauken vere heil. Brun all lauken i smør, tilsett sukker. Tilsett sitronsaft og skal frå sitron og la det surre til det blir mjukt. Smak til med salt og pepar.

REMULADE

Finhakk ansjosfilet, kapers, sylteagurk, sjalottlauk og persille. Rør saman ingrediensane til remuladen og smak til med salt, pepar og nokre dråpar sitronsaft.

Server seibiffen med lauk, remulade og kokte poteter.